راهنمای جامع ورشکستگی شرکت
از تعریف قانونی و انواع ورشکستگی تا مراحل اعلام، حکم دادگاه، مدیر تصفیه و پیامدها در سال ۱۴۰۴
فهرست مطالب
ورشکستگی شرکت چیست؟ (تعریف قانونی)
طبق ماده ۴۱۲ قانون تجارت ایران، ورشکستگی شرکت حالتی است که در آن یک تاجر یا شرکت تجاری از پرداخت وجوهی که بر عهده دارد (دیون) ناتوان میشود. به عبارت سادهتر، زمانی که بدهیهای شرکت از داراییهای نقدی و قابل دسترس آن بیشتر شود و شرکت در حالت توقف در پرداخت قرار گیرد، ورشکستگی رخ میدهد. این وضعیت باید حتماً توسط دادگاه صالح (دادگاه عمومی محل اقامتگاه شرکت) احراز و حکم آن صادر شود. اعلام ورشکستگی، پایان فعالیت عادی شرکت و آغاز پروسه تصفیه دیون است.
انواع ورشکستگی: عادی، به تقصیر و به تقلب
قانون تجارت، ورشکستگی را به سه دسته تقسیم میکند که هر کدام پیامدهای حقوقی و کیفری متفاوتی دارند:
۱. ورشکستگی عادی
زمانی رخ میدهد که شرکت بر اثر عوامل خارج از کنترل (مانند نوسانات بازار یا تحریم) و بدون تقصیر یا تقلب مدیران، قادر به پرداخت بدهیها نباشد. در این حالت، مدیران مجازات کیفری نمیشوند.
۲. ورشکستگی به تقصیر
اگر مدیران شرکت در انجام وظایف خود کوتاهی کرده باشند، مثلاً مخارج شخصی سنگین داشته یا دفاتر تجاری ناقص باشند، حکم ورشکستگی به تقصیر صادر میشود که میتواند منجر به حبس از ۶ ماه تا ۲ سال شود.
۳. ورشکستگی به تقلب
سنگینترین نوع است؛ زمانی که مدیران با صحنهسازی، مخفی کردن اموال یا ایجاد بدهیهای صوری، خود را ورشکسته جلوه دهند. مجازات آن حبس از ۱ تا ۵ سال است.
مراحل قانونی اعلام ورشکستگی و دادگاه
اعلام ورشکستگی شرکت یک فرآیند دقیق قضایی است که باید به ترتیب زیر انجام شود:
گام اول: تنظیم دادخواست
تاجر یا مدیران شرکت موظفند ظرف ۳ روز از تاریخ وقفه در پرداختها، دادخواست اعلام ورشکستگی را به دادگاه تقدیم کنند. همچنین طلبکاران یا دادستان نیز میتوانند این درخواست را ثبت کنند.
گام دوم: رسیدگی در دادگاه
دادگاه با بررسی دفاتر تجاری، صورتحسابها و وضعیت مالی شرکت، در صورت احراز ناتوانی در پرداخت، حکم ورشکستگی را صادر میکند.
گام سوم: تعیین تاریخ توقف
دادگاه در حکم خود، تاریخی را به عنوان زمان شروع ناتوانی شرکت (تاریخ توقف) تعیین میکند. تمام معاملات شرکت بعد از این تاریخ باطل یا قابل فسخ است.
گام چهارم: پلمب اموال و تعیین مدیر تصفیه
بلافاصله پس از صدور حکم، اموال شرکت مهر و موم شده و اداره امور مالی به مدیر تصفیه یا اداره تصفیه امور ورشکستگی سپرده میشود.
پیامدهای حکم ورشکستگی برای مدیران و شرکت
صدور حکم ورشکستگی آثار حقوقی و مالی گستردهای دارد:
- منع مداخله در اموال: مدیران شرکت از تاریخ صدور حکم، حق هیچگونه دخالت در اموال و داراییهای شرکت را ندارند.
- تعلیق دعاوی فردی: تمام شکایتهای انفرادی طلبکاران متوقف شده و همه باید در قالب هیئت بستانکاران و از طریق مدیر تصفیه اقدام کنند.
- حال شدن دیون: تمام بدهیهای مدتدار شرکت (مانند چکهای وعدهدار) به محض صدور حکم، حال (نقد) میشوند.
- سلب اعتبار تجاری: مدیران ورشکسته (بهویژه در موارد تقصیر و تقلب) از برخی حقوق اجتماعی و تجاری مانند عضویت در اتاق بازرگانی یا مدیریت شرکتهای دیگر محروم میشوند.
نقش مدیر تصفیه و اداره تصفیه امور ورشکستگی
پس از صدور حکم، مدیر تصفیه قائممقام قانونی شرکت میشود. وظایف اصلی او عبارتند از:
- جمعآوری اموال و مطالبات شرکت.
- فراخوان بستانکاران از طریق آگهی در روزنامه رسمی.
- بررسی مدارک بستانکاران و تایید یا رد طلبها.
- فروش اموال شرکت و تقسیم وجوه حاصله بین طلبکاران بر اساس اولویتهای قانونی (مانند اولویت حقوق کارگران).
- اعلام ختم تصفیه و انحلال نهایی شرکت.
مدارک مورد نیاز برای اعلام ورشکستگی
دفاتر تجاری
شامل دفاتر روزنامه و کل که باید پلمب شده باشند.
صورت دارایی و بدهی
لیست کامل اموال منقول و غیرمنقول به همراه لیست دقیق دیون و مطالبات.
لیست بستانکاران
اسامی و آدرس تمامی طلبکاران شرکت.
مدارک ثبتی
اساسنامه، آگهی تاسیس و آخرین تغییرات شرکت.
سامانههای قضایی و استعلامات مرتبط
برای پیگیری پروندههای ورشکستگی و ثبت دادخواست، باید از سامانههای رسمی زیر استفاده کنید:
پرسشهای متداول
انحلال معمولاً اختیاری و با تصمیم شرکا است (حتی اگر بدهی نباشد)، اما ورشکستگی اجباری، با حکم دادگاه و صرفاً به دلیل ناتوانی در پرداخت بدهیها رخ میدهد.
بله، معمولاً تا زمان تعیین تکلیف نهایی بدهیها و ختم تصفیه، مدیران مسئول با دستور مقام قضایی ممنوعالخروج میشوند.
پس از صدور حکم ورشکستگی، خیر. تمام اقدامات اجرایی انفرادی متوقف شده و طلبکاران باید درخواست خود را به مدیر تصفیه ارائه دهند تا در صف بستانکاران قرار گیرند.
عبور از بحران با مشاوره حقوقی صحیح
ورشکستگی پایان راه نیست، بلکه آغاز یک مسیر قانونی پیچیده است. برای مدیریت صحیح بدهیها و جلوگیری از عواقب کیفری، با متخصصان ما مشورت کنید.
دریافت مشاوره تخصصی
